Xərçəngqabağı lezyonlardan xərçəngə qədər irəliləyişin başa düşülməsi

Xərçəng bir gecədə inkişaf etmir;daha doğrusu, onun başlanğıcı adətən üç mərhələni əhatə edən tədricən bir prosesdir: xərçəngdən əvvəlki lezyonlar, karsinoma in situ (erkən şişlər) və invaziv xərçəng.

Xərçəngdən əvvəlki lezyonlar, xərçəng tam təzahür etməzdən əvvəl bədənin son xəbərdarlığı rolunu oynayır, idarə oluna bilən və geri dönə bilən bir vəziyyəti təmsil edir.Lakin bu irəliləyişin tərsinə çevrilməsi və ya pisləşməsi insanın əməlindən asılıdır.

Prexərçəng Lezyonlar nədir?

Birincisi, xərçəngdən əvvəlki lezyonların xərçəng olmadığını qeyd etmək çox vacibdir;onların tərkibində xərçəng hüceyrələri yoxdur.Onlara xərçəngin yaxın qohumları kimi baxmaq olar, kanserogenlərin uzun müddət təsiri altında xərçəngə çevrilmə ehtimalı var.Buna görə də, onlar xərçəngə bərabər deyil və qarışdırılmamalıdır.

Xərçəngdən əvvəlki lezyonlardan xərçəngə qədər təkamül adətən bir neçə il və ya hətta onillikləri əhatə edən tədricən bir prosesdir.Bu müddət fərdlərə müdaxilə üçün geniş imkanlar təqdim edir.Xərçəngdən əvvəlki lezyonlar müxtəlif amillər, o cümlədən infeksiyalar və ya xroniki iltihab, qeyri-sağlam həyat tərzi və genetik meylin nəticəsidir.Prekanser lezyonların müəyyən edilməsi mənfi nəticə deyil;bu, vaxtında müdaxilə, bədxassəli şişlərin qarşısını almaq və potensial geri dönüş üçün bir fürsətdir.Cərrahi yolla çıxarılması, iltihabın aradan qaldırılması və stimullaşdırıcı amillərin blokadası kimi tədbirlər xərçəngdən əvvəlki lezyonları normal vəziyyətə qaytara bilər.

Bütün şişlər tipik, asanlıqla aşkar edilə bilən prekanseröz lezyonlar nümayiş etdirmir.Klinik olaraq rast gəlinən ümumi prekanseröz lezyonlara aşağıdakılar daxildir:

• Mədə xərçənginin qarşısının alınması: Xroniki atrofik qastritdən çəkinin

• İnkişaf mərhələləri: Normal mədə selikli qişası → Xroniki səthi qastrit → Xroniki atrofik qastrit

• Histoloji dəyişikliklər: bağırsaq metaplaziyası, displaziya

• Son nəticə: mədə xərçəngi

Xroniki atrofik qastrit hər zaman mədə xərçənginə çevrilməsə də, müalicə olunmayan vəziyyətlər və ya təkrar stimullaşdırmalar (məsələn, ağır spirt istehlakı, öd reflü, Helicobacter pylori infeksiyası və ya xüsusi dərmanların uzun müddət istifadəsi) xərçəng riskini artıra bilər.

Klinik təzahürlərə aşağıdakılar daxildir:

• Bulantı və qusma

• Qarında şişkinlik və ağrı

• İştahsızlıq

• Gəyirmə

• Kolorektal xərçəngin qarşısının alınması: Adenomatoz kolorektal polipləri qiymətləndirməyin

• Xəstəliyin irəliləmə mərhələləri: Kolon adenomatoz kolorektal xərçəng → Bağırsaq iltihabı → Kolon polipləri → Yoğun bağırsaq polipoid şişi

• Transformasiya qrafiki: Xərçəngə xoşxassəli poliplər adətən 5-15 il çəkir.

Adenomatoz kolorektal poliplərin simptomları:

• Bağırsaq hərəkətlərinin artması

• Qarın ağrısı

• Qəbizlik

• Qanlı nəcislər

Qaraciyər Xərçənginin Qarşısının Alınması: Qaraciyər sirrozunu yaxından izləyin

Proqressiv mərhələlər: Hepatit → Qaraciyər sirozu → Qaraciyər xərçəngi

Risk faktorları: Hepatit B və onu müşayiət edən qaraciyər sirrozu olan şəxslər qaraciyər xərçəngi riski yüksəkdir.

Müdaxilə üsulları:

• Müntəzəm müayinələr: Hepatit B ilə əlaqəli sirrozu olan xəstələr üçün hər 3-6 aydan bir qaraciyər B-ultrasəs müayinəsi və alfa-fetoprotein səviyyəsinin yoxlanılması.

• Hepatit B virusunun təkrarlanmasının aktiv monitorinqi və Hepatit B xəstələri üçün standartlaşdırılmış antiviral terapiya.

• Digər profilaktik tədbirlər: Siqaret və alkoqoldan imtina, həddindən artıq işdən çəkinmək.

• Döş Xərçənginin Qarşısının Alınması: Atipik Döş Hiperplaziyasına Ehtiyatlı olun

Ümumi proses: Normal döş → Qeyri-atipik hiperplaziya → Karsinoma in situ → Döş hiperplaziyası → Hiperplaziya → Döş xərçəngi